Jednym z największych atutów Gminy Główczyce jest piękna przyroda - nieskazitelne lasy pełne dzikich zwierząt, liczne bagna i torfy będące ostoją rzadkich gatunków ptactwa oraz czyste jeziora położone w pasie nadmorskim, w sąsiedztwie wydm. Usytuowanie naszej gminy w otulinie Słowińskiego Parku Narodowego stwarza niesamowite warunki rozwoju fauny i flory oraz zachowanie wielu rzadkich gatunków w ich naturalnym środowisku. Zapraszając na wycieczkę po główczyckich lasach i łąkach przedstawiamy główne walory przyrodnicze naszego regionu.
Walory turystyczne i przyrodnicze Gminy Główczyce
Walory turystyczne i przyrodnicze gminy Główczyce
Położenie:
Północna część Gminy Główczyce położona jest w strefie wybrzeża Bałtyku zaś pozostały teren obejmuje pas o szerokości 20-30 kilometrów północnej strefy równinnej Województwa Pomorskiego.
Gmina Główczyce znajduje się w północno-wschodniej części powiatu słupskiego, na trasie Słupsk - Łeba. Sąsiaduje z gminami: Wicko i Nowa Wieś Lęborska (od wschodu), Potęgowo i Damnica (od południa), Słupsk (od zachodu) oraz Smołdzino (od północy). Granicę północną wyznacza brzeg jeziora Łebsko, wschodnią - koryto rzeki Łeby natomiast północno-zachodnią - rzeka Pustynka, wpadająca do jeziora Łebsko. Granica od strony południowej przebiega głównie przez tereny rolne, pola uprawne i łąki a północne fragmenty gminy znajdują się w części Słowińskiego Parku Narodowego, którego otulina włączona do światowego rezerwatu biosfery UNESCO, stanowi najważniejszy i najciekawszy atut Gminy Główczyce.
Charakterystyka gminy:
Gmina Główczyce jest największą gminą w powiecie słupskim, a szóstą pod względem wielkości w województwie pomorskim. Powierzchnia gminy wynosi 324 km2, z czego użytki rolne stanowią ponad 60%, lasy około 28% natomiast 5% terenu to grunty pod drogami i tereny zabudowane.
Gmina obejmuje 46 miejscowości oraz 26 sołectw. Liczba mieszkańców wynosi 9 903 osoby, co stanowi ok.10% ludności powiatu słupskiego. Największą miejscowością a jednocześnie siedzibą gminy jest wieś Główczyce, którą zamieszkuje 2 048 osób. Ponadto we wsi tej znajduje się Gminny Ośrodek Kultury, biblioteka, hala sportowa, zespół szkół, komisariat policji, oddział banku, stacja paliw, ośrodek zdrowia, apteka, poczta, ośrodek pomocy społecznej, pizzeria oraz inne, małe obiekty usługowe.
Na terenie gminy nie istnieją żadne duże zakłady przemysłowe, dzięki temu zarówno mieszkańcy jak i odwiedzający gminę turyści mogą cieszyć się świeżym, czystym powietrzem, nie narażając zdrowia na działanie szkodliwych substancji powstających podczas procesów produkcyjnych.
Krajobraz:
?Krajobraz słupskich wsi pełen uroku. Wyżyny i niziny, pola i lasy (bukowe, mieszane, sosnowe) przeplatają się kolorowo, pomiędzy nimi otwierają się szerokie widoki na bagniska chabrowskie, rzekę Łebę, na wydmy wędrowne do Główczyc?. Te słowa napisane na początku lat 30 przez geologa Kurta von Bülowa bardzo trafnie oddają piękno krajobrazu Główczyc i okolic.
Na szczególne uznanie zasługują widoki wydm znajdujących się na terenie Słowińskiego Parku Narodowego. Najbardziej wyeksponowane są na obszarach położonych w bezpośrednim sąsiedztwie jeziora Łebsko, w okolicy i na terenach wsi Izbica i Gać. Wznoszące się nawet do 20 metrów piaszczyste wierzchołki pięknie odbijają się w słońcu, dając wrażenie, obecności w zasięgu ręki prawdziwej afrykańskiej pustyni.
W krajobrazie gminy dominują skoncentrowane zabudowania historyczne z dużymi kompleksami terenów rolniczych bez zabudowy. W wielu miejscowościach znajdują się obiekty wpisane do rejestru oraz ewidencji zabytków WKZ. Wiosną i latem, pola i łąki przyozdabiają się kwitnącymi kaczeńcami, habrami, makami, po całej okolicy roznosi się zapach dojrzewającego zboża i rzepaku. Liczne aleje kasztanowe, bukowe, świerkowe zachęcają do rodzinnych spacerów a bukowe lasy przyciągają grzybiarzy z pobliskich okolic.
Środowisko przyrodnicze:
Obszar Gminy Główczyce położony jest w obrębie dwóch regionów: Niziny Gardnieńsko ? Łebskiej i Wysoczyzny Damnickiej, wchodzących w skład Wybrzeża Słowińskiego. Zasadnicze formy ukształtowania terenu to płaty moreny czołowej oraz moreny dennej, doliny rzeczne, rynny polodowcowe a także wyraźnie zaznaczone pradoliny, do których należą: Pradolina Łeby przebiegająca wzdłuż zachodnich i północnych krańców gminy oraz wcześniej ukształtowana Pradolina Nadmorska.
Wysoczyzna Damnicka w granicach Gminy Główczyce to przed wszystkim zwarte płyty równinnej moreny dennej z licznymi małymi zagłębieniami o płytkim zaleganiu wody gruntowej, co ukształtowało licznie występujące torfy oraz niewielkie zbiorniki wodne ? tzw. oczka. Na północnym skraju wysoczyzny znajduje się ciąg pagórków moreny czołowej, które wyznaczają zasięg fazy gardnieńskiej ostatniego zlodowacenia.
Pradolina Łeby to rozległa forma dolinna, przez którą przepływa rzeka Łeba, a szerokość jej dna wynosi 2-3 km. Są to tereny użytkowane głównie rolniczo, z rozległymi kompleksami łąkowo-pastwiskowymi oraz silnie wkraczającą roślinnością krzewiastą. Doliny, a zwłaszcza przepływające nimi rzeki, umożliwiają przemieszczanie się wielu gatunków roślin oraz zwierząt i pełnią funkcje korytarzy ekologicznych.
Północną granicą gminy jest brzeg jeziora Łebsko, które jest trzecim pod względem powierzchni jeziorem w kraju (71,4 km2) natomiast jego maksymalna głębokość nie przekracza 6,3 m, a przy bagnach około 1 m. Dostępu do wody prawie na całej długości linii brzegowej bronią szuwary trzcinowe i turzycowe, które gęsto porastają muliste obrzeża.
Na terenach Gminy Główczyce ustanowiono stanowiska ptaków chronionych, w stosunku do których w promieniu 200 m od gniazda wyznaczono strefę ochrony ścisłej. Dotyczy to stanowiska puchacza oraz 4 stanowisk orlika krzykliwego. Koło Cecenowa istnieje zaplecze żerowiskowe dla najliczniejszej na Pomorzu kolonii lęgowej bociana białego. Jest to również miejsce łowów kilku gatunków ptaków gniazdujących w okolicy, w tym ptaków drapieżnych: kani rdzawej, kani czarnej, błotnika łąkowego i orlika krzykliwego.
Lasy w Gminie Główczyce to głównie żyzne siedliska sosny i świerku. Dominują wilgotne i bagienne bory mieszane, charakteryzujące się podmokłym podłożem, występowaniem trzęsawisk i bagien, co czyni te obszary niedostępnymi.
W północno-wschodniej części gminy znajdują się złoża torfu wysokiego Krakulice-Gace. Zasoby tego złoża zostały udokumentowane i zatwierdzone do eksploatacji decyzją wydaną przez Wojewodę Słupskiego. Obszar i teren górniczy ?Gace Krakulice ? Kompleks A? o łącznej powierzchni 2 628 500 m2 zostały wpisane do Rejestru Obszarów Górniczych prowadzonego przez Ministerstwo Ochrony Środowiska.
Słowiński Park Narodowy:
Północne fragmenty Gminy Główczyce znajdują się w granicach Słowińskiego Parku Narodowego, utworzonego Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 23 września 1966 r. w celu ochrony dobrze zachowanych form brzegu morskiego o charakterze wydmowym oraz ochrony cennych elementów i zespołów świata roślinnego i zwierzęcego. Słowiński Park Narodowy został uznany w Koncepcji Krajowej Sieci Ekologicznej ECONET - Polska za obszar węzłowy o znaczeniu międzynarodowym.
Największą powierzchnię parku, objętą ochroną ścisłą, stanowi tzw. mierzeja (3 531 ha), z najbardziej rozległymi w Europie polami ruchomych wydm. Wędrówka rozpoczyna się przy wietrze wiejącym z prędkością 5 m/s, powodując przesuwanie piasku od kilku do kilkudziesięciu metrów rocznie w kierunku z zachodu na wschód. Przemieszczająca się wydma niszczy wszystko, co napotka na swojej drodze ? pochłania lasy i bagna, wypełnia jeziora. Miejscami odsłaniają się cmentarzyska drzew, korzeni i zabudowań będące pozostałościami po zasypanych piaskiem terenach.
Ogromnym walorem przyrodniczym Słowińskiego Parku Narodowego jest charakterystyczny, strefowy układ roślinności, obejmujący zespoły pionierskich roślin od strony brzegowej, przechodzące dalej w kępy i skupiska traw i krzewów aż po sosnowe bory bażynowe w głębi lądu. Można tu spotkać takie rzadkie gatunki roślin jak: rukwiel nadmorska, honkenia piaskowa, piaskownica zwyczajna, wydmuchrzyca piaskowa, mikołajek nadmorski, storczyk, bażyna czarna, turzyca błotna, przygiełka brunatna, rosiczka. Ściśle chronione są paprocie ? w tym długosz królewski, widłaki, mszaki i porosty a także dość licznie występujące na dnie morza glony.
Na terenie parku żyje około 250 gatunków ptaków. Bogactwo bagien, mokradeł i niezaludnionych terenów to idealne warunki do gniazdowania i wypoczynku w czasie przelotów. Dobry obserwator bez trudu dostrzeże orła bielika, orlika krzykliwego, orła przedniego, kormorana czarnego, bociana czarnego, puchacza czy zimorodka. Ponadto w Słowińskim Parku Narodowym zamieszkuje około 490 gatunków owadów, głównie są to chrząszcze, ważki, motyle, trzmiele i mrówki. Wśród licznych ssaków na uwagę zasługują: rzęsorek mniejszy, mroczek posrebrzany, morświn oraz foka szara.
W krajobrazie parku dominują dwa największe jeziora: Łebsko ? do którego uchodzi rzeka Łeba i Gardno ? z rzeką Łupawą. Ogólna powierzchnia wód śródlądowych wynosi prawie 32% i jest miejscem życia wielu gatunków ryb oraz roślin.
Wskazówki dla turystów:
W parku należy poruszać się tylko po wyznaczonych szlakach, specjalnie oznakowanych i udostępnionych dla ruchu turystycznego. Długość pieszych ścieżek wynosi 140 km. Prowadzą one przez najciekawsze przyrodniczo i krajobrazowo tereny. Zwiedzanie najlepiej rozpocząć od miejscowości Rąbka, usytuowanej 2 km na zachód od Łeby. Aby znaleźć się na wydmach trzeba pokonać - najlepiej pieszo, około 7 km. Droga prowadzi przez malownicze lasy, co kawałek znajdują się ławki i wiaty umożliwiające odpoczynek. Można również odpłatnie wypożyczyć rower albo zdecydować się na przejazd meleksem, czyli specjalnym pojazdem akumulatorowym. Udostępniona do zwiedzania jest również poniemiecka wyrzutnia rakiet z punktem widokowym. Z Wydmy Łąckiej można udać się dalej na zachód w stronę Czołpina (ok. 17 km), gdzie znajduje się latarnia morska. Okoliczne miejscowości oferują wiele cennych atrakcji przyrodniczych, historycznych oraz kulturowych a bogactwo Słowińskiego Parku Narodowego jest niepowtarzalnym atutem naszego kraju.
Rezerwaty i pomniki przyrody:
Bagna Izbickie ? rezerwat torfowiskowo-leśny o powierzchni ponad 780 ha, położony w rejonie Słowińskiego Parku Narodowego, na południe od wsi Izbica, w pradolinie Łeby. Dominują tu rozległe płaszczyzny, gęsto porośnięte roślinnością oraz bagiennymi lasami i borami, głównie sosnowymi i brzozowymi. Największą wartość przyrodniczą stanowią rozległe kompleksy wrzosowisk atlantyckich porośniętych wrzoścem bagiennym, zarośla woskownicy europejskiej, wełnianeczki darniowej, rosiczki okrągłolistnej oraz populacje unikatowej w skali Europy rośliny ? leńca bezpodkwiatowego. Miejscami pojawiają się mokre łąki zwane trzęślicowymi z licznymi kaczyńcami błotnymi, firletkami, turzycami i trawami. Występują także obniżenia w kształcie dolinek ? tzw. mszary dolinkowe, które w wyższych partiach wypełniają się wodą, stanowiąc idealne warunki dla torfowców, wełnianki pochwowatej oraz żurawiny błotnej.
Bagna Izbickie są również cennym siedliskiem ptaków chronionych takich jak: jarzębatka, gąsiorek, ortolan, błotnik stawowy, błotnik łąkowy, kania czarna, kania ruda, zimorodek, bocian biały. Często spotkać można żurawie, jelenie, sarny, dziki a także chronioną na mocy dyrektywy siedliskowej wydrę. Uważny obserwator na bagnach i w okolicy zobaczy motyle: szlaczkonia torfowca oraz skalnika dryada. Te szczególne wartości przyrodnicze sprawiły, że Bagna Izbickie w 2004 roku znalazły się wśród specjalnych obszarów ochrony siedlisk Europejskiej Sieci Ekologicznej NATURA 2000.
Wskazówki dla turystów:
Zwiedzanie ostoi warto rozpocząć od wsi Izbica, do której można dojechać drogą lokalną z Główczyc, obsługiwaną przez komunikację autobusową PKS. Do Izbicy prowadzą również szlaki turystyczne, np.: szlak pieszy rozpoczynający się w Łebie ? prowadzi przez lasy między miejscowościami Żarnowska i Gać (możliwość noclegów) i dalej przez Izbicę (PKS, przystań rybacka, wieża widokowa, krajobrazy wydm, możliwość noclegów), Lisią Górę, Zgierz, Skórzyno. Ciekawą atrakcją jest szlak kajakowy rzeką Łebą, na trasie: Lębork-Chocielewko-Izbica. Specjalnie do celów edukacyjno-turystycznych, na Bagnach Izbickich, powstała platforma widokowa, umożliwiająca dokładniejsze obserwacje.
Torfowiska Pobłockie ? rezerwat torfowiskowo-leśny o powierzchni 111,6 ha, położony na południe od wsi Pobłocie i Rzuszcze, utworzony Zarządzeniem Ministra Leśnictwa i Rolnictwa z dnia 12 października 1982 roku. Kompleks torfowisk bałtyckich leży w lasach mieszanych na wysokości 23 ? 27 m n.p.m. i obejmuje dobrze zachowane, kopułowe torfowisko wysokie z koncentrycznym układem siedlisk: od zalesionych obrzeży ? bory bagienne, po bezleśną wierzchowinę ? mszary i mszarniki wrzoścowe. We wschodniej części występują niemal całkowicie zarośnięte jeziorka dystroficzne. Rezerwat otaczają wzniesienia morenowe. Przez wiele lat na terenach rezerwatu eksploatowano torf a miejscowa ludność pozyskiwała runo leśne, w tym głównie żurawinę błotną. Występują tu populacje rzadkich gatunków roślin takich jak: woskownica europejska, wrzosiec bagienny, modrzewnica, rosiczka okrągłolistna, bagno zwyczajne, siedliska naturalnych zbiorników wodnych oraz łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe. Torfowiska Pobłockie to specjalny obszar ochrony siedlisk Europejskiej Sieci Ekologicznej NATURA 2000.
Wskazówki dla turystów:
W Pobłociu można rozpocząć zwiedzanie regionu korzystając z nadmorskiej trasy turystyki samochodowej, tras rowerowych czy szlaków pieszych. Do samej wsi najlepiej dojechać komunikacją autobusową PKS lub prywatną. Obszar torfowisk jest łatwo dostępny a poruszanie się po rezerwacie ułatwia specjalnie stworzona ścieżka edukacyjna wraz z tablicami i platformą widokową. Dodatkowo, będąc w Pobłociu warto zobaczyć murowany pałac z początku XX w. oraz murowane budynki z przełomu XIX i XX w. Turyści mogą skorzystać z noclegu w Główczycach lub w hotelach i kwaterach w Łebie i Lęborku.
Pomniki przyrody ? czyli pojedyncze twory przyrody żywej i nieożywionej lub ich skupienia o szczególnej wartości naukowej, kulturowej, historyczno ? pamiątkarskiej i krajobrazowej. Pomniki przyrody w Gminie Główczyce to głazy i drzewa, łącznie 75 obiektów, z czego 16 uznanych zostało przez Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody, a pozostałe 59 - przez Radę Gminy Główczyce. Drzewa, objęte ochroną pomnikową ze względu na wymiary, walory estetyczne oraz miejsce występowania są najbardziej okazałymi pozostałościami dawnych lasów i parków podworskich Gminy Główczyce.
Pomniki przyrody uznane przez Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody to głównie dęby szypułkowe w Żoruchowie oraz jesion, grupa siedmiu drzew buka pospolitego na drodze do Wolinii a także głaz narzutowy w Główczycach. Pozostałe ? zatwierdzone przez Radę Gminy to: dąb szypułkowy (Gorzyno, Pobłocie, Rumsko, Wolinia, Ciemino, Będzichowo), buk zwyczajny (Wolinia, Cecenowo, Wykosowo, Lipno), jesion (Ciemino), lipa drobnolistna (Szczypkowice, Cecenowo, Żoruchowo, Główczyce, droga Drzeżewo-Lipno, Klęcino, Ciemino), dąb czerwony (Pobłocie, Główczyce, Wykosowo), tulipanowiec japoński, daglezja, świerk pospolity, żywotnik zachodni (Cecenowo), klon zwyczajny (Cecenowo, Izbica), cis pospolity (Będzichowo, Wolinia, Ciemino), platan klonolistny (Wykosowo, Wolinia), wiąz szypułkowy (Wykosowo), kasztan jadalny (Izbica), cypryśnik błotny (Żelkowo).
Opracowała: Alina Młyńska, Zdjęcia: Urząd Gminy Główczyce